O tradycyjnym stroju górali podhalańskich słów kilka
Strój podhalański to jeden z najważniejszych elementów góralskiego folkloru. Pomimo że nie stanowi już elementu codziennej garderoby, górale nie zaprzestali kultywowania dawnych tradycji i wciąż przyodziewają uroczyste cuchy, serdaki oraz pasy, przy okazji ważnych świąt kościelnych i wydarzeń rodzinnych. Ludowe stroje nie mają jednak nic wspólnego z muzealnymi eksponatami!
Męski strój góralski
Najwcześniejsze wzmianki o tradycyjnym ubiorze mieszkańców Tatr pochodzą z XVIII wieku. Tradycyjny strój męski obejmował:
- białą płócienną koszulę z metalową spinką
- portki z czarnymi lampasami i ręcznie wyszywaną aplikacją poniżej przyporów
- cuchę (gunia)
- serdak
- kożuch
- pasze skóry bydlęcej
- kłobuk (kapelusz)
- kierpce
W okresie zimowym mężczyźni nosili serdaki lub cuchy. Sięgające do pasa serdaki wykonywano z trzech kawałków owczej skóry i zdobiono kwiatowymi aplikacjami oraz pomponikami z włóczki. W XIX wieku do powszechnego użycia weszły „cyrwone serdaki” szyte z wyprawianej na brązowo skóry. Cucha, czyli biały lub czarny płaszcz, o kroju poprzecznego poncza cieszyła się ogromną popularnością w XIX wieku. Cuchy z jasnego sukna uchodziły za uroczyste stroje i były noszone w czasie ważnych uroczystości. W obecnych czasach gunie zakłada się na ważne święta kościelne m.in. rezurekcję i Boże Ciało.
Bardzo ważnym elementem góralskiej garderoby były (i nadal są) odświętne kamizelki szyte z niebieskiego sukna, grube pasy i filcowe kapelusze przyozdabiane muszelkami, kostkami i łańcuszkami.
Kobiecy strój góralski
O ile współczesny strój góralski dla mężczyzn nie różni się zbytnio od historycznego pierwowzoru, o tyle odzienie żeńskie przeszło liczne metamorfozy. XVIII-wieczny strój damski składał się z perkalowej koszuli z niskim kołnierzem i rozszerzanymi rękawami, gładkiej spódnicy z szerokimi fałdami (najczęściej granatowej lub jasnoniebieskiej) oraz perkalowego lub jedwabnego gorsetu. Późną jesienią i zimą góralki nosiły skórkowe futra lub kabotki na barchanowej podszewce. Codziennym nakryciem głowy były chusty z wełny kaszmirowej zastąpione później dodatkami żakardowymi.
Popularne w ubiegłych stuleciach koszule z płótna zastąpiły bluzki ukraińskie o ogromnych kołnierzach i bogatych kwietnych zdobieniach. Ręcznie farbowane i drukowane spódnice, ozdabiane przy pomocy gorącego wosku, zostały z kolei wyparte przez wełniane tkaniny zadrukowywane w kwiatowe desenie. Atłasowe i aksamitne gorsety wciąż zdobiono haftem koralikowym, ale wyszycia cekinowe powoli wypierały dawne techniki ornamentacyjne. Wiele Pań, inspirując się ówczesną młodą, sznurowało gorsety szerokimi czerwonymi wstążkami. Miejsce kierpców zajęły sznurowane trzewiki wkładane na wełniane skarpety. Najważniejszy element stroju kobiecego – korale wykonywane z prawdziwego koralowca i zakładane na szyje w ilościach hurtowych – także nie wytrzymały próby czasu. Współczesne góralki często wybierają plastikową biżuterię, powściągliwie ozdabiając dekolty pojedynczym sznurem korali.
Pomimo tak daleko idących zmian, strój góralski nie stracił swojej oryginalności i wciąż zachwyca swoją strojnością i unikatowymi zdobieniami. To jeden z najważniejszych elementów lokalnego kolorytu, który na szczęście przetrwał trudną próbę czasu. Moda góralska jest wciąż żywa i podlega przeobrażeniom, czego dowodem są liczne pracownie krawieckie specjalizujące się w szyciu tradycyjnych strojów góralskich.